Historia

Rys historyczny Stacji Chemiczno-Rolniczych

Początki badań chemiczno-rolniczych są następstwem ogłoszonej przez Justusa Liebiega w roku 1840 teorii mineralnego żywienia roślin i powstaje pierwsza Stacja w Niemczech w Möcken k/Lipska.

Niedługo po tym, bo już w 1858 r., w Polsce została utworzona w Warszawie Pracownia Chemiczna Towarzystwa Rolniczego Królestwie Polskim. Zajmowała się ona badaniem gleby oraz nawozów. Następnie została utworzona Pracownia Chemiczna Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach. Od roku 1869 Pracownia była włączona w struktury Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach.

W podobnym okresie, bo 1.10.1861 r. powstaje także w Wielkopolsce Stacja Rolniczo-Doświadczalna w Koszanowie k/Śmigla, woj. poznańskie (przeniesiona w 1877 r. do Poznania) i od tego czasu datuje się początek stacji chemiczno-rolniczych. W kolejnych latach powstawały podobne placówki w Sobieszynie, Kutnie, Chojnowie, Grodzisku i Jeżówce.

W 1909 r. organizuje się w Warszawie Pracownia Chemiczna przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. W dwudziestoleciu międzywojennym działały 3 placówki w Dublanach, Poznaniu z filią w Rzeszowie i w Warszawie. Natomiast po roku 1945 utworzone zostały trzy stacje – w Poznaniu, Wrocławiu i Aninie k/Warszawy. Zakres badań obejmował wówczas gleby, pasze i nawozy.

Początkowo Stacje podlegały izbom rolniczym, ale już w 1947 r. stały się częścią składową Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego, a następnie Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach

Przełomową datą w działalności Stacji był rok 1954, kiedy to postanowiono objąć badaniami chemiczno-rolniczymi terytorium całego kraju. Z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa i Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa przygotowano schematy struktury organizacyjnej i projekty laboratoriów oraz metodyki badań gleb i roślin.

Prezydium Rządu Uchwałą Nr 369/54 z dnia 16 czerwca 1954 r. postanowiło powołać w każdym województwie istniejące do dzisiaj stacje chemiczno-rolnicze. Statut organizacyjny i zakres działania stacjom określiło zarządzenie Nr 17 Ministra Rolnictwa z dnia 14 lutego 1955 r. w sprawie utworzenia stacji chemiczno-rolniczych.

Na terenie województwa kieleckiego dopiero w 1957 utworzono Stację Chemiczno-Rolniczą w Kielcach (podobnie w Gliwicach i Rzeszowie) na podstawie Zarządzenia Nr 24 Ministra Rolnictwa z dnia 25 stycznia 1957 r. (do istniejącego dziś budynku wprowadziła się Stacja w 1959 r.).

Ważniejsze wydarzenia w działalności stacji chemiczno-rolniczych:

• 1955-1965 – I rotacja badania wszystkich użytków rolnych w Polsce – mająca charakter badań powszechnych na zakwaszenie i zasobność w fosfor i potas.
• 1956-1957 – nadanie stacjom nazwy wojewódzkie stacje chemiczno-rolnicze” z podległością wydziałom rolnictwa i leśnictwa prezydiów wojewódzkich rad narodowych.
• 1966-1975 – II rotacja badań gleb (powtórzenie i porównanie wyników zmian w zakwaszeniu i zasobności gleb, poszerzona o magnez).
• 1966-1983 – badania inwentaryzacyjne gleb na zawartość mikroelementów (bor, cynk, mangan, miedź, molibden i żelazo).
• 1969 – powołanie Centralnego Ośrodka Metodyczno-Naukowego ds. stacji chemiczno-rolniczych we Wrocławiu.
• 1975 – utworzenie 17 „okręgowych stacji chemiczno-rolniczych” w dostosowaniu do nowego podziału administracyjnego kraju – 49 województw (Zarządzenie Nr 164 Ministra Rolnictwa z dnia 12 sierpnia 1975 r.) podległych administracyjnie i naukowo IUNG-owi w Puławach.
• 1975 – zaprzestanie powszechnych (masowych) badań gleb na rzecz badań w gospodarstwach, które wykazują faktyczne zapotrzebowanie znajomości wyników odczynu i zasobności gleb (nastąpiło zmniejszenie rozmiaru badań, a zwiększyło się praktyczne ich wykorzystanie w nawożeniu).
• 1992 – przejecie bezpośredniego nadzoru nad stacjami przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki żywnościowej (Zarządzenie Nr 4 Ministra Rolnictwa i Gospodarki żywnościowej z dnia 18 lutego 1992 r.) nadając im status zakładu budżetowego.
• 1992-1997 – na zlecenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki żywnościowej Stacje Chemiczno-Rolnicze pod nadzorem metodycznym Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, dokonały szczegółowego rozpoznania stanu ekologicznego rolniczej przestrzeni produkcyjnej w kraju (gleb i ważniejszych roślin uprawnych o znaczeniu spożywczym) pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi (kadm, ołów, nikiel, chrom, miedź, cynk i arsen) oraz siarki (ogólnej i siarczanowej).
• 2000-2001 – uzyskanie pierwszych Certyfikatów Akredytacji przez laboratoria stacji chemiczno-rolniczych (Warszawa, Poznań, Bydgoszcz, Olsztyn i Kielce) wydanych przez Polskie Centrum Akredytacji.
• 2000 – utworzenie Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie i 16 Oddziałów (Zarządzenie Nr 14 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 grudnia 1999 r.), nadając im status jednostki budżetowej.
• 2000 – uchwalenie Ustawy o nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 91) z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 91 z 2004 r. i Dz. U. Nr 249 z 2005 r. poz. 2103) – nadając Stacjom nowy statut i szerszy zakres działalności jako jednostki budżetowej.
• 2004 – powołanie Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie i 17 Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych (ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. -Dz.U. Nr 91, poz. 876 z późn. zmianami i Zarządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2004 r. – Dz. Urz. M.R.i R.W. Nr 12, poz.17) – poszerzając zakres działalności o sprzepisy unijne.
• 2007 – wejście w życie ustawy o nawozach i nawożeniu z dnia 10 lipca 2007 r. (Dz. U. Nr 147, poz.1033);
• 2008 – wyznaczwenie Okręgowych Stacji do pobierania prób owoców i warzyw do badań na pozostałość pestycydów oraz azotanów i azotynów celem uzyskania certyfikatu bezpieczeństwa na eksport do Federacji Rosyjskiej, w tym upoważnienie laboratoriów Stacji do wykonywania analiz na zawartość azotanów i azotynów w ww. próbach.

Do ważniejszych zadań zrealizowanych przez Stację w Kielcach było uczestniczenie w badaniach monitoringowych jakości gleb i płodów rolnych, w wytypowanych gminach.

Ponadto w latach 2000-2004 wydawano zalecenia określające wielkość zalecanej dawki wapna (CaO/ha) dla badanych gleb w poszczególnych gospodarstwach rolnych, uprawniające do tańszego zakupu nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych (z dotacją).

Także wypłacano podmiotom produkującym i sprzedającym nawozy wapniowe i wapniowe-magnezowe dotacje na podstawie sprawdzonej dokumentacji związanej ze sprzedażą tych nawozów producentom rolnym.

Również od 1998 r. Stacja wypłacała dotację dla gospodarstw ekologicznych. Do 2003 r. wypłacała dotację do wielkości powierzchni upraw ekologicznych, a od 2004 r. tylko do kontroli gospodarstw przeprowadzonych przez upoważnione jednostki certyfikujące.

Zadania Stacji Chemiczno-Rolniczej

Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Kielcach realizuje zadania z zakresu agrochemicznej obsługi rolnictwa, które zapisane są w rozdziale 5 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu. (Dz. U. Nr 147, poz. 1033).

Kontrola jakości w badaniach laboratoryjnych realizowana jest w oparciu o system kontroli wewnętrznej oraz międzylaboratoryjne badania porównawcze prowadzone w ramach badań międzystacyjnych i badań programu WEPAL przez Laboratorium Uniwersytetu w Wageningen (Holandia). Doradztwo nawozowe stacji chemiczno-rolniczych oparte jest o zalecenia nawozowe opracowane na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.

Wszystkie badania prowadzone są na podstawie norm krajowych i zagranicznych.